Anoreksja

„Nie wydziwiaj tylko jedz”, „Wymyślasz sobie…”, „Przejdzie jej”… Te z pozoru niewinne stwierdzenia kończą się niekiedy koszmarnymi skutkami. Anoreksja, do niedawna była uznawana za chorobę nastolatków. Wiązano ją z okresem buntu, zmian hormonalnych i zwalano na karb dorastania. Jednak jak mówią najświeższe statystyki, anorexia nervosa zbiera swoje żniwo w coraz szerszej grupie wiekowej. Dotyka zarówno dzieci, nastolatki, młode kobiety oraz mężczyzn, a także osoby w wieku średnim i starszym w okresie zmian hormonalnych.

Co to jest anoreksja

Anorexia nervosa, czyli inaczej jadłowstręt psychiczny, to jedno z bardzo groźnych zaburzeń odżywiania. Jak napisano w klasyfikacji chorób, charakteryzuje się celową utratą masy ciała, która została wywołana przez pacjenta i jest przez niego utrzymywana (WHO 2008). Występowanie tego zaburzenia odżywiania dominuje u dziewcząt w okresie dojrzewania i młodych kobiet, jednak w ostatnich latach coraz częściej dotyka również chłopców i młodych mężczyzn oraz dzieci przed okresem pokwitania. Zdarza się także u kobiet dojrzałych, aż do okresu menopauzy. Szczególne objawy psychopatologiczne choroby, to lęk przed otyłością oraz zniekształcony obraz własnego ciała w oczach chorego. Lęk przed wzrostem masy ciała przybiera niejednokrotnie postać idei nadwartościowej, więc cierpiący na anoreksję wyznaczają sobie krytycznie niski limit masy ciała. Anoreksji zazwyczaj towarzyszą różnego stopnia niedożywienia, wtórne zmiany metaboliczne i hormonalne, a także zaburzenia funkcjonowania organizmu.

Granica, kiedy skończę się odchudzać, nigdy nie zostaje osiągnięta. Anoreksja jest nie tylko, a nawet powiedziałabym, że w mniejszym stopniu chorobą ciała – należy rozpatrywać jako zaburzenie psychiczne.

Anoreksja jest chorobą, prowadzącą do znacznego wyniszczenia organizmu.

Zaburzenia hormonalne – anoreksja

Wśród kryteriów anoreksji, wymienia się zanik miesiączki. Skąd w ogóle biorą się zaburzeni hormonalne w tej chorobie? Najprostszą odpowiedzią jest fakt, że przy wygłodzeniu ciała, organizm „wie”, że nie da rady odżywić płodu, stąd biologiczne zabezpieczenie. Ponadto hormony potrzebują tłuszczu, aby ludzkie ciało pozostało w homeostazie. Przy poziomie tkanki tłuszczowej u kobiet poniżej 13%, takie zaburzenia występują bardzo często.

Anoreksja – przyczyny

Jadłowstręt psychiczny, jak każde zaburzenia odżywiania, może mieć etiologę prostą lub niezwykle złożoną. Oznacza to, że czasami bardzo wyraźnie widać źródło problemu, a niekiedy sytuacji jest tak wiele, że dotarcie do źródła zajmuje dłuższy czas.

Potocznie, jako czynniki mogące przyczyniać się do występowania anoreksji, wymienia się lęk, depresję, konieczność sprostania wygórowanym wymaganiom, traumę, wykorzystanie seksualne, przemoc, rodzinę dysfunkcyjną, perfekcjonizm, wygórowane ambicje oraz kompleksy w odniesieniu do własnego ciała. Nie bez znaczenia pozostają tu bodźce kulturowe, ponieważ presja wywierana na kobiety w kwestii idealnego wyglądu oraz nienagannej sylwetki, a także przeświadczenie, ze perfekcyjne ciało jest oznaką sukcesu, przyczyniają się do rozwoju tej śmiertelnej choroby. Kryteria mówią, że do rozpoznania anoreksji klasyfikują się osoby, które w krótkim czasie straciły co najmniej 15% masy ciała.

Niezaprzeczalnie przyczyną anoreksji, jest zły stan emocjonalny pacjenta. Nie jest to niechęć do jedzenia, a niezrozumienie sytuacji, w której się znalazł, wyraz buntu i niepewność co się stanie, jeśli nie sprosta oczekiwaniom i wyznaczonym wzorcom. Depresja, nerwica, stany lękowe, to często współistniejące zaburzenia.

Dlaczego zaburzenia odżywiania, w tym anoreksję łącze się z psychiką pacjenta? Ponieważ w tej chorobie nie chodzi o jedzenie. Strona główna problemu, to zaburzenia emocjonalne, a samo chudnięcie i inne skutki, są tylko manifestacją, wołaniem o pomoc i pokazaniem kruchości człowieka.

Bardzo często osoby cierpiące na anoreksję mają poczucie braku kontroli nad własnym życiem. Dlatego, próbują odzyskać tę władzę, poprzez pozorne kontrolowanie swojej diety. Restrykcyjnie przestrzegają swojego jadłospisu, bilansując go co do kalorii. Podczas współpracy z pacjentami chorującymi na anoreksję, szokiem było dla mnie, jak dokładnie tego pilnują. Jedna z pacjentek uświadomiła mnie, że listek bazylii, to dodatkowe dwie kalorie.

Anoreksja – objawy

Objawy anoreksji jak w każdym zaburzeniu odżywiania, niejednokrotnie zostają dostrzeżone zbyt późno. Dzieje się tak, gdy interwencja rozpoczyna się w chwili zatrważającego wychudzenia, gdy pacjent jest w stanie poważnego niedożywienia. Objawami jadłowstrętu psychicznego są restrykcyjne ograniczenia dietetyczne, głodówki, intensywny wysiłek fizyczny.

Anoreksja może objawiać się najbardziej wyraźnie jako celowe unikanie jedzenia. Taka osoba stara się nie jeść w towarzystwie, unika imprez rodzinnych, jedzenia wspólnych obiadów czy kolacji. Całe swoje życie podporządkowuje temu, aby być idealną w swoim odczuciu, jednak wymarzony ideał jest niestety niedościgniony. Wszystkie czynności związane ze spożywaniem posiłków będą punktem zapalnych.

Zachowania kompensacyjne to na przykład ćwiczenia fizyczne, wymioty, przyjmowanie środków przeczyszczających i moczopędnych, głodówka. Wszystko to ma doprowadzić do oczyszczenia układu pokarmowego z jedzenia. Zdarza się, że chorzy mają sińce na plecach od wykonywania setek brzuszków. Ze względu na brak ochronnej warstwy tłuszczowej kolce z kręgów kręgosłupa powodują występowanie wybroczyn.

Osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania jak anoreksja czy bulimia, przebywające w terapeutycznych ośrodkach zamkniętych, wiedzą jak powinny się zachować, aby uśpić czujność otoczenia. Wiedzą też doskonale co wydarzy się w ich wyobrażeniu, jeśli przytyją, a tego bardzo często nie są w stanie zaakceptować.

Anoreksja – skutki

Skutki anoreksji można według mnie podzielić na te widoczne i zauważalne. Skąd ten podział? Ponieważ osoba trzecia może zobaczyć je lub dostrzec dopiero po czasie, często dopiero wtedy, gdy choroba już przejęła kontrolę.

Skutki widoczne, to takie jak zniszczone szkliwo zębów, spowodowane kwasem z wywoływanych wymiotów, nadmiernie wychodzoną sylwetkę, nienaturalną figurę, wypadające włosy oraz sińce na ciele. Niedożywienie, szara cera, brak sił, coraz częstsze infekcje i pojawiające się poważniejsze choroby. Widoczne dla osób trzecich jest także lanugo, czyli nadmierne owłosienie ciała, spowodowane niedożywieniem. Najprościej mówiąc, wygłodzony organizm, pozbawiony tkanki tłuszczowej, próbuje się ogrzać, ponieważ zabrano mu „warstwę termoizolacyjną”. Niezaprzeczalnie jednak najgroźniejszym skutkiem anoreksji może być śmierć.

W różnych źródłach można natrafić na różne dane statystyczne, jednak zakłada się, że na anoreksję cierpi około 1% ludzi, a skuteczność leczenia tego zaburzenia jest niedostateczna, ponieważ waha się od 35-85% (Leslie A. Sim i wsp. 2010).

Skutki zauważalne to według mnie to co otoczenie często zauważa zbyt późno. Zmiany w zachowaniu, myśleniu i postrzeganiu świata. Ciągły smutek, drażliwość, wycofanie, nadmierne angażowanie się w obowiązki… Często rodzice dzieci-perfekcjonistów, twierdzą „on/ona zawsze się tak zachowywała”. Niestety jednak zawsze pojawia się źródło, punkt, od którego wszystko się zaczęło.

Anoreksja – leczenie

Anoreksja jest chorobą, która bezwzględnie wymaga leczenia. Formy terapii mogą być różne w zależności od stanu osoby chorej. Leczenie anoreksji, to na przykład psychoterapia, ale również pobyt w szpitalu, ośrodku zamkniętym oraz jeśli psychiatra zdecyduje o farmakoterapii, leki mające wspomóc proces zdrowienia.

W zależności od BMI pacjentów, ogólnego stanu zdrowia oraz zaburzeń psychicznych, leczenie przyjmuje różne drogi. U chorych z BMI zagrażającym życiu, niezbędny jest pobyt w szpitalu, gdzie na pierwszym miejscu stawia się ustabilizowanie stanu organizmu. Co się z tym wiąże- spowodowanie wzrostu wagi. Niedożywione pacjentki, często trafiają na oddział z niewydolnością serca, płuc, wodą w osierdziu lub komplikacjami somatycznymi spowodowanymi przez jadłowstręt psychiczny. Anoreksja wyniszcza organizm do tego stopnia, że możne doprowadzić do śmierci.

Leczenie psychiatryczne anoreksji, pozwala pacjentowi łatwiej pokonać problemy, z którymi sobie nie radzi, jednak jest to rozwiązanie doraźne. Należy pamiętać, że farmakoterapia działa jeśli leki są przyjmowane. Podczas gdy chory zaprzestanie brania leków, problem z łatwością może powrócić, jeśli równolegle nie była powadzona odpowiednia terapia. Dieta w zaburzeniach odżywiania musi być dostosowana do aktualnego stanu zdrowia fizycznego oraz kondycji psychicznej pacjenta. Dzieli się ją na trzy etapy, które różnią się między sobą podażą kalorii osobie chorej.

Należy pamiętać jednak, że leczenie anorexia nervosa, to przede wszystkim leczenie psychiki chorego. Objawy „z ciała”, o można powiedzieć efekt uboczny problemów, które występują „w głowie” człowieka. Jednak kiedy można rozpocząć terapię? Często za bezpieczne kryterium stawia się BMI powyżej 15, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Wtedy psychoterapeuci ze spokojem mogą podjąć się terapii. Zdrowie psychiczne człowieka w przypadku chorych na zaburzenia odżywiania, to niejednokrotnie zaburzenia osobowości, spowodowane przez doświadczenia i traumy, których człowiek doznał w życiu. W przypadku dzieci, zdarza się że terapii musi poddać się każdy z członków rodziny.

Co w takim razie możesz zrobić Ty, jeśli żyjesz lub znasz osobę cierpiącą na jadłowstręt i jaka jest rola bliskich? Często sytuacja układa się tak, ze podczas terapii, psychoterapeuta musi pomóc całej rodzinie, zwłaszcza, kiedy choroba dotyka bardzo młodej osoby. Jednak najbliższe osoby choć są pierwszą linią frontu, stanowią także najbliższą podporę. Ode mnie posyłam trzy rady: bądź i słuchaj, rozmawiaj, nie skupiaj się tylko na tematyce jedzenia. Internet jest pełen forów i grup pro-ana. Hasło przewodnie stanowi slogan: „chcę być lekka jak motylek”. Tak osoby chore, dostają „wsparcie” aby wytrwać w chorobie. Rolą przyjaciół, bliskich i znajomych jest zrównoważenie tego.

Jeśli potrzebujesz pomocy, nie wahaj się do mnie zadzwonić lub napisać.

Pregoreksja – anoreksja w ciąży

Oprócz anoreksji, która jest powszechnie rozumiana jako głodzenie się i niejedzenie, w celu udowodnienia czegoś, wyróżniono jeszcze trzy odmiany jadłowstrętu psychicznego. Pierwszą z nich jest pregoreksja, czyli anoreksja ciążowa. Najczęściej u jej podstaw leży lęk przed zmianą sylwetki, niechęć oraz brak akceptacji do zmian zachodzących na różnych etapach ciąży, strach przed odrzuceniem ze strony partnera, otoczenia, znajomych, ale również strach przed nową rolą życiową, którą rozpocznie etap narodzin dziecka. Taka pacjentka wymaga bardzo troskliwej opieki i szczególnej terapii, ponieważ nadmierny spadek masy ciała może spowodować poronienie. Istotnym jest też fakt ograniczonych możliwości leczenia farmakologicznego u kobiet ciężarnych.

Drugą odmianą anoreksji, jest wyróżniony w klasyfikacji, pod pozycją F50.1 jadłowstręt psychiczny atypowy. Chory wykazuje objawy takie jak przy anoreksji, jednak całość obrazu klinicznego nie spełnia tego rozpoznania. Mogą nie pojawić się takie objawy jak zanik miesiączki, nasilony lek przed otyłością, jednak występuje znaczny spadek masy ciała, a także zachowania ukierunkowane na utratę masy ciała (WHO 2008).

Trzecim rodzajem jest anoreksja bulimiczna. Jest to obraz kliniczny bardzo zbliżony do anorexia nervosa, jednak metodą kompensacji nie są wyłącznie ćwiczenia fizyczne. Pojawiają się również wymioty oraz stosowanie środków przeczyszczających oraz moczopędnych po przytrafiających się epizodach objadania.